Liczba dzieci dorastających w dwujęzycznych rodzinach stale rośnie, jednak nie zmienia to faktu, że rodzice nieustannie napotykają wiele trudności na drodze do stworzenia idealnych warunków dla rozwoju językowego swoich pociech. Wbrew pozorom, nabycie umiejętności posługiwania się dwoma językami nie zawsze przychodzi naturalnie i może wymagać od dzieci i rodziców większego wysiłku. Kluczową kwestią staje się zachowanie równowagi między dwoma językami oraz umiejętność wspierania dzieci w sposób, który nie powoduje stresu czy frustracji. Jakie więc wyzwania czekają na rodziców i jak można im sprostać?
Jednym z najczęstszych problemów w wychowywaniu dzieci dwujęzycznych jest uniknięcie sytuacji, w której jeden język dominuje nad drugim. Dzieci mają tendencję do preferowania tego języka, który częściej słyszą lub który uważają za bardziej „praktyczny”. W kontekście społecznym, język większości, czyli język kraju, w którym dziecko mieszka, może zacząć dominować nad językiem rodzinnym, co może prowadzić do osłabienia zdolności posługiwania się językiem mniejszościowym.
Często dzieci mogą zacząć odrzucać jeden z języków, zwłaszcza jeśli czują presję rówieśników lub mają trudności z jego opanowaniem. Może to być szczególnie problematyczne, gdy dzieci odmawiają używania języka rodzinnego w domu, preferując komunikację w języku, którym posługują się ich koledzy w szkole. W efekcie, jedno z narzędzi komunikacji, a co za tym idzie – kontakt z kulturą, może zostać zaniedbane.
Code-switching
U dzieci dwujęzycznych często obserwuje się tzw. code-switching, czyli mieszanie języków w jednej wypowiedzi. Z jednej strony jest to naturalny etap w rozwoju dwujęzyczności, z drugiej jednak może prowadzić do trudności w opanowaniu poprawnych struktur językowych obu języków. Rodzice często obawiają się, że takie mieszanie języków utrudni dziecku naukę zarówno jednego, jak i drugiego języka.
Niedostateczna ekspozycja na jeden z języków
Kluczowym wyzwaniem może być zapewnienie dziecku wystarczającej ekspozycji na oba języki, zwłaszcza gdy rodzice lub jedno z nich posługuje się językiem mniejszościowym, który nie jest powszechnie używany w otoczeniu. Dziecko może nie mieć wystarczającego kontaktu z językiem, co utrudnia opanowanie go na wysokim poziomie.
Presja społeczna
Rodzice mogą napotykać trudności związane z presją społeczną i brakiem zrozumienia ze strony otoczenia. W niektórych kręgach społecznych istnieje błędne przekonanie, że dwujęzyczność powoduje opóźnienia w rozwoju mowy, co sprawia, że rodzice stają przed dylematem, czy nie skupić się wyłącznie na języku większościowym.
Pomimo trudności, istnieje wiele skutecznych strategii, które rodzice mogą wdrożyć, aby pomóc dzieciom rozwijać dwujęzyczność i czerpać z niej korzyści.
Metoda „jedna osoba, jeden język” (OPOL – one person one language)
Jedną z najpopularniejszych metod jest zasada „jedna osoba, jeden język”. Każdy rodzic posługuje się jednym, wybranym językiem, zwracając się do dziecka tylko w nim. To pomaga uniknąć zamieszania i ułatwia dziecku rozróżnianie między językami. Na przykład mama może mówić wyłącznie po polsku, a tata po angielsku.
Stworzenie naturalnych okazji do używania obu języków
Kluczowe dla sukcesu w wychowaniu dwujęzycznym jest stworzenie środowiska, w którym dziecko będzie miało naturalną potrzebę korzystania z obu języków. Wyjazdy do kraju, w którym używa się języka mniejszościowego, rozmowy z krewnymi, czytanie książek w obu językach lub oglądanie filmów są doskonałymi sposobami na wprowadzenie dziecka w różne konteksty językowe.
Kontynuowanie nauki języka mniejszościowego
Nawet gdy dziecko zaczyna uczęszczać do szkoły, w której język większościowy staje się dominujący, ważne jest, aby utrzymywać regularne zajęcia w języku mniejszościowym. Może to być poprzez zapisanie dziecka na lekcje języka ojczystego, kontakt z nauczycielem, który pomaga w nauce, czy też uczestnictwo w lokalnych grupach dla dzieci dwujęzycznych.
Nieustanne wzbogacanie słownictwa
Dwujęzyczność wymaga nie tylko mówienia w dwóch językach, ale także bogatego słownictwa w obu z nich. Rodzice powinni dbać o to, by dziecko miało szeroki zakres słów, odpowiednich do wieku, w obu językach. Może to obejmować wspólne czytanie książek, naukę piosenek, gier słownych i rozmowy na różnorodne tematy.
Zachęcanie do rozmów i budowanie pewności siebie
Ważne jest, aby dziecko czuło się komfortowo i pewnie w obu językach. Zachęcanie dziecka do mówienia, wyrażania swoich myśli i uczuć bez obawy przed błędami, jest kluczowe w rozwoju językowym. Rodzice powinni również pamiętać, by nie wywierać na dzieci nadmiernej presji, gdyż dążenie do władania dwoma językami to proces długofalowy, a dzieci uczą się w swoim tempie.
Wychowanie dwujęzycznego dziecka to proces, który wymaga od rodziców cierpliwości, zaangażowania i wsparcia. Choć istnieje wiele wyzwań, które może napotkać dziecko – dominacja jednego języka, presja społeczna czy trudności z utrzymaniem równowagi między dwoma językami, istnieje wiele sprawdzonych metod, które pomagają w osiągnięciu sukcesu. Kluczowe jest stworzenie naturalnych warunków do rozwoju dwujęzyczności oraz wzmacnianie pewności siebie dziecka w obu językach. Dwujęzyczność to nie tylko umiejętność posługiwania się dwoma językami, ale także otwarcie drzwi do różnych kultur, perspektyw i bogatszych możliwości komunikacyjnych w przyszłości.
